We sluiten de tentoonstelling af met een artist talk over het verloop van de verschillende werkprocessen en hoe de werken zich verhouden tot de landschappen waar ze uit zijn voortgekomen. Wanneer is er sprake van toe-eigening en extractie in een kunstpraktijk en wat zijn manieren om hier eerlijk mee om te gaan?

Over The Living Print
Vier kunstenaars hebben geëxperimenteerd in onze werkplaatsen met natuurlijke materialen waarmee ze drukwerk realiseerden. In hun werk zijn echter ook referenties te vinden aan het alom aanwezige AI en de immense hoeveelheden afval die in de natuur achterblijven. Schrijver Lucie Fortuin volgde de kunstenaars in hun werkproces en schreef een overkoepelende tekst.

---------------------------------------------------

To be we need to know the river

holds the salmon and the ocean

holds the whales as lightly 

as the body holds the soul

in the present tense, in the present tense.

- Ursula K. Le Guin, fragment uit ‘Infinitive’ -

Curator: Astrid Nobel
Kunstenaars: Arvo Leo, masharu & Olga Ganzha, Ratu R. Saraswati
Schrijver: Lucie Fortuin

Een tentoonstelling over de wereld tussen onszelf en de levende natuur, die overdraagbaar wordt door woorden en beelden. Enerzijds is er interactie en herkenning, zoals omschreven in bovenstaande regels van Le Guin. Anderzijds leidt verlies van biodiversiteit en levende landschappen door kolonialisme en kapitalisme tot gewaarwordingen die formele namen krijgen zoals landschapspijn en solastalgie of het vormen van definities zoals ecocide. Op welke manieren gaan referenties aan de natuur en materialen die eraan zijn onttrokken binnen een kunstenaarspraktijk samen met een verantwoordelijkheid naar de levende wereld waarnaar het verwijst en ontstaan ook hier nieuwe vormen, nieuwe manieren van werken? 

Vier kunstenaars, inclusief een duo, experimenteren in onze werkplaatsen met natuurlijke materialen waarmee ze drukwerk realiseren. In hun werk zijn referenties te vinden aan kolonialisme, ai en het foerageren naar materialen. Schrijver Lucie Fortuin volgt de kunstenaars in hun werkproces en schrijft een overkoepelende tekst.

Programma

Vrijdag 17 januari om 17.00u | opening
Vrijdag 24 januari van 16.00 - 18.00u | workshop door masharu en Olga Ganzha, gratis entree
Vrijdag 14 maart om 19.30u | Finissage met Artist talk (toegang is gratis)

Over de kunstenaars

Ratu Rizkitasari Saraswati
Ratu Rizkitasari Saraswati reflecteerde op het kruispunt tussen kolonisatie en fascinatie voor de natuur. Ze zocht naar sporen van de oude stad Batavia in Noord-Jakarta. De stad werd gebouwd onder bevel van de dader van het bloedbad in Banda, VOC-generaal J.P. Coen. Het oorspronkelijke land van de stad Jayakarta werd door hem en de koloniale macht in 1619 platgebrand en verwoest. Ook gaf hij de inheemse bevolking van Nusantara bevel bouwstenen van koraal van de zeebodem te halen. Deze stenen zijn verwerkt in Porosity of Parables.

Een wandeling op de berg Salak in West-Java en gesprekken met een lokale gids die haar daar vergezelde, vormden een ingang voor reflectie op de sociale mobiliteit in Indonesië en Nederland, evenals de blijvende impact van de Nederlandse kolonisatie op het land en de samenleving. Ook onderzocht ze hoe natuur en menselijke uitbuiting zich tot elkaar verhouden en stelde ze vragen over de winning van grondstoffen die tot op de dag van vandaag het landschap van haar thuisland en de oorsprong van levende wezens hebben veranderd. Zoals de kantjil, een slim en vindingrijk dier uit Indonesische fabels, die in 1949 naar Nederland werd gehaald voor de eerste naoorlogse aquarium- en terrariumtentoonstelling in Den Haag en nu deel uitmaakt van een fokprogramma van Artis.

Arvo Leo
Van 25 september tot 24 oktober 2024 stak Arvo Leo de bergen van de Pyreneeën over en maakte tijdelijke voetafdrukken van de Atlantische Oceaan tot de Middellandse Zee. In zijn rugzak (waarin elk item praktisch, noodzakelijk en tot op de gram afgewogen was) droeg hij één object mee dat geen doel leek te hebben, maar later een doelbewust uitgangspunt werd. Een velletje tijdelijke glittertattoos van dolfijnen werd op een cartoonachtige wijze van de oceaan naar de zee gedragen. Terwijl Arvo in de bergen was, zocht hij naar hallucinogene paddenstoelen die groeiden in koeienmest waar hij uiteindelijk sporenprints mee maakte. Salt & Vinegar-aardappelchips werden een van zijn favoriete snacks en hij stelde zich voor dat hij een zak chips had die groot genoeg was om in te slapen. Nu is het 2025 en het is goed om te onthouden dat je met elke zak chips die je eet ook een tijdelijke schuilplaats maakt waar je in slaap kunt vallen, kijkend naar het plafond erboven met grotschilderingen van dansende dolfijnen.

Dr. masharu en Olga Ganzha
Dr. masharu en Olga Ganzha drukten met aarde uit het Museum of Edible Earth en zelf gemaakte compost die zich ook nog tijdens het printen bleef door ontwikkelen waardoor de kleur steeds anders werd. Ook maakten ze eigen papier met compost en gebruikten ze papier met turf en bloemen van De Middelste Molen waar op ambachtelijke wijze papier gemaakt wordt.

De tulpenvormen balanceren tussen stadia van vergankelijkheid en lijken organen te hebben, tussen menselijke en organische vormen in. Stenen, die zelf verzameld zijn in verschillende delen van Rusland, worden door onzekerheid over te kunnen terugkeren verbonden met het idee van een afgesneden verbinding met de geboortegrond. De experimenten met ai leidden tot discussie over het gebruik van ai binnen het gegeven concept van dit project. Een deel van de botsende visies is zichtbaar gemaakt in de vorm van verschillende kanttekeningen.

Lucie Fortuin
Gedurende de werkperiode heeft Lucie Fortuin het werk en de maakprocessen van de verschillende kunstenaars gevolgd. Ze sprak met hen over de blijvende doorwerking van koloniale machtsstructuren; het achterlaten van sporen, zowel zichtbaar als onzichtbaar; over lichtgewicht wandelstokken en over eetbare aarde. Ook deelde ze ideeën uit haar eigen onderzoek naar stenen als markering van een grensgebied tussen leven en niet-leven. “Waar ik zit zand” is een poëtische tekst waar deze elementen bij elkaar komen. Niet samen, als sluitend geheel, maar eerder vragend, zoekend. Hoe leeft dat wat nu gebeurt door in een
onbekende toekomst?