Ploegendienst 3 | Moni Zwitserloot, Hussel Zhu & de Feministische Handwerkpartij
Werkperiode: Juni-september 2025
Herfstsamenscholing: 18 - 20 september 2025
Te bezoeken: 22 september t/m 5 december 2025

H0ha is een programma waarin dichters, beeldend kunstenaars, activisten en publiceerders worden uitgenodigd om in zogenaamde 'Ploegendiensten' te komen (samen-)werken bij Plaatsmaken. Ieder seizoen komt daar een Samenscholingsweek van, waarin activiteiten gebundeld worden tot een uitbundig geheel van artistiek en sociaal experiment. We werken voor dit programma samen met kunstcollectief Sunflower Soup en curator Lenn Cox. De Herfstsamenscholing vond plaats van 18 - 20 september.

OVER DE PLOEGENDIENST

“Ololyga”

“Olo-olo wat?”

Ololyga is een Oud-Grieks woord dat verwijst naar het hoge, afgrijselijke, ijzingwekkende gekrijs van een vrouw*. Het zijn geluiden die vrijkomen bij intense pijn of intens plezier.

De gemeenschappelijke vraag in deze Ploegendienst is hoe het lichaam een plek kan zijn voor verzet. Dit verzet is niet bombastisch en in-your-face, zoals we dat misschien kennen, maar juist ingetogen, subtiel en subversief. In de etsen, textielwerken, prints, teksten en andere ingrepen in de ruimte laten de kunstenaars zien hoe zij weerstand bieden aan heersende ideeën in de maatschappij en omarmen ze lichamen, zowel menselijk als meer-dan-menselijk, die niet voldoen aan de norm. De werken vragen aandacht en concentratie van de kijker en nodigen uit om in te duiken, deel te nemen en je eigen verwachtingen te bevragen en bij te stellen.

In het essay ‘Gender of Sound’ van Anne Carson wordt beschreven hoe in de klassieke Griekse cultuur speciale festivals plaatsvonden waar vrouwen deze geluiden konden laten horen buiten de grenzen van de stad: de ruimte van de geciviliseerde man. De man die de rede opwerpt als blokkade om emoties buiten de deur te houden, moet niets hebben van een persoon die aan alle kanten lekt. De persoon die twee ‘monden’ heeft, een bovenste en een onderste. Eén waarmee onuitsprekelijke dingen gedaan worden en één waarmee onuitsprekelijke dingen gezegd worden. Deze persoon met al diens schrikbarende, oncontroleerbare lichamelijkheid, met al diens lichaamssappen en geschreeuw, staat dichter bij de wereld van de dieren dan bij die van de ontwikkelde mens, oh oeps, cisgender-man.

De figuur van Sheela Na Gig in de etsen van Emmeline de Mooij (Feministische Handwerk Partij) laat dit heel direct zien. We zien een oud lichaam dat evenveel bestaat uit vulva als mond, met handen die de genitaliën openspreiden. De figuur werd vaak uit steen gehouwen en op gebouwen geplaatst, veelal Middeleeuwse kerken in Ierland. De reden hiervoor is onduidelijk, maar wat we wel weten is dat de figuur veel ouder is dan het christendom. Die werd beschouwd als een heksachtige figuur, verbonden met schemering, transitie en transformatie. Een entiteit die evenveel dood als leven in zich bergt. Emmeline bevraagt via Sheela Na Gig actuele onderwerpen als wie aanspraak kan maken op seksualiteit. Is dat voorbehouden aan jonge lichamen? Waarom kijken we niet raar op van een oudere man die zijn seksualiteit toont en kan een oudere vrouw dat niet doen?

In de tekst ‘Vruchtvlees’ van Moni Zwitserloot is er veel ruimte voor een ander perspectief op het lichaam. Die gebruikt het horrorstijlmiddel ‘goorheid’ als manier om onze blik over wat een lichaam kan ervaren uit te dagen. Moni begon met de vraag of het mogelijk is om met lichaamssappen te etsen. Vervolgens ontstond daaruit diens tekst. Geïnspireerd door een alledaags gevoel van hoe het is om een velletje van je nagel te trekken neemt die ons mee in sensaties die veel verder gaan dan dat. De tekst is te lezen op de achterkant van de etsen, die sierlijk bewegen aan dunne kettingen hangend aan het plafond.

Geïnspireerd door de Japanse Chōjū-giga-rollen, waarin apen, kikkers en konijnen menselijke rollen aannemen, gebruikt Hussel Zhu de kikker (of pad) als middel om subtiele kritiek te leveren op contexten waarin politieke expressie wordt onderdrukt. Zijn etsen zijn als een ‘mes in het water’, scherp maar ingetogen. We zien kikkers in vele gedaanten: vermomd als bodhisattva (in sommige vormen van het boeddhisme is dit een wezen (sattva) dat naar verlichting (bodhi) streeft), vastgespijkerd in de hoek als een papieren vloek, of hangend aan de wilgentak van Guanyin: de godin van de barmhartigheid. Achterin de ruimte zien we een groter werk waar de kikvors is omringd met gele en gouden lijnen, kleuren die in China worden geassocieerd met macht. De bezoeker wordt uitgenodigd de macht zelf uit te dagen en diens spoor achter te laten op het werk.

Ook in het werk van Margreet Sweerts (Feministische Handwerk Partij) wordt de bezoeker uitgedaagd. Witte vlaggen met etsen in de hoeken, staan bewegingsloos in de ruimte. Het werk wacht op activering door twee mensen. Het wil de weerstand van de lucht voelen en als verlengstuk dienen van lichamen die het in gang zetten. Het roept op tot samen bewegen en komt voort uit de vraag: waar geven we ons aan over? Geven we ons over aan harde krachten die alle menselijkheid uit ons persen? Geven we ons over aan een maatschappij die crippled, femme, queer of translichamen onzichtbaar wil maken?

De witte vlag wordt vaak begrepen als een taboe in hedendaags activisme. Helemaal als dat vanuit een westers, wit perspectief wordt ingezet. Kijk je van dichtbij, of heb je de vlaggen vast, dan zie je dat ze niet wit zijn. Ze hebben een geschiedenis van aanraking. Ze zijn niet passief, maar vragen om verbinding en reflectie op het lichaam van de drager. Misschien wil je, terwijl je in de ruimte van Plaatsmaken bent, een andere bezoeker vragen om samen naar buiten te gaan, de vlaggen aan elkaar te knopen en te voelen hoe de wind de stof bespeelt.

Als collectief hebben de vier deelnemers een muziekvideo gemaakt waarbij ze uit zijn gegaan van hun gemene deler: het onderdrukken van rauwe energie. In de video geven ze ruimte aan de geluiden die op dat moment in hen leefden. Is het misschien een moderne versie van ololyga? Voelen we ons nog steeds ongemakkelijk bij het uiten van dit soort geluiden? Mogen ze al binnen de grenzen van de stad gehoord worden?

* In deze tijd zou vrouw vertaald kunnen worden als iedereen die zich niet identificeert als cisgender-man. Een cisgender persoon is iemand van wie de genderidentiteit overeenkomt met het geboortegeslacht.

OVER DE DEELNEMERS

Moni Zwitserloot is schrijver en performer. Belangrijke elementen in diens werk zijn lichamelijkheid, transformatie en community. Vreemd, vies of raar zijn wordt gevierd met behulp van gore-en magisch realistische elementen. Huidige obsessies: insecten, schimmels en lichaamssappen.

Hussel Zhu is beeldend kunstenaar, schrijver van korte verhalen en onderzoeker. In zijn grafische werk gebruikt hij vaak de figuur van een dansende kikker -geïnspireerd door de japanse inktschildering ‘Vogels, Dieren en Menselijk Spel’ en door de schilderijen van Bada Shanren, waarin satirische dieren machthebbers bespotten.

De Feministische Handwerk Partij is een politieke feministische kunstenaarsbeweging die zich bezighoudt met studeren, repareren, spreken, oplappen, ontleren en verstellen. Het is een initiatief van beeldend kunstenaar Emmeline de Mooij en performance regisseur Margreet Sweerts.