Zevenblad is een magazine voor poëzie en beeldende kunst, dat twee keer per jaar verschijnt. 

Met Zevenblad refereren we direct aan de geschiedenis van Plaatsmaken als uitgeverij, en omarmen we tegelijkertijd experiment en multidisciplinariteit. We geloven sterk in het samenkomen van verschillende talen.  Het blad verschijnt twee keer per jaar en wordt feestelijk gepresenteerd met een programma vol poëzie.

Zevenblad#7 met gedichten van Arno Kramer, Antoin Lender, Inge Winter, Ellen Boersma, Roelof Schipper, Jasper van den Broek, Paul Rigolle en Norbert de Beule. Voor de beeldbijdragen zijn Femke Vindevogel, Barbara Polderman, Frans van Tartwijk, Emily Kocken, Miyuki Okuyama, Albert van der Weide en Angeline Lips verantwoordelijk. De vormgeving is gedaan door Camille Cilja Caspersen van Werkplaats Typografie/ArtEZ.

Zevenblad#6 met poëzie van Anke van Oostveen, Roelof Schipper, Willem van Zadelhoff, Frank Pollet en Corie Grootendorst. Het beeld is afkomstig van Geer van der Klugt, Sunflower Soup, Tonni van Sommeren, Bert Scholten en Paul Louis van den Bergh.

Zevenblad#5 met gedichten van Ellen Boersma, Tina van Baren, Lieke Gorter, Corie Grootendorst, Annet Zaagsma, Antoin Lender en Rick Kewal Gademann. Het beeld is afkomstig van Anne Geene, Aldwin Lehr, Melanie Bosboom, Wilfried Nijhof en Ellen Fleich Gracia. 

Zevenblad#4 is een weerslag van het project Altered Breath in taal en beeld. Poëzie van Ananda Serné, Dorien de Wit, Hannah van Binsbergen en Vicky Francke met beeldbijdragen van Marijn van Kreij, Astrid Nobel, Bernice Nauta en Muge Yilmaz

Zevenblad#3 met poëzie van Astrid Arns, Maud Nass, Margreet Tjalsma en Annet Zaagsma. En de beeldbijdragen zijn van Mirjam Kuitenbrouwer, Guusje de Bruin, Marieke Noort, Patty Struik, Melle Mijnhardt, Corine Aalvanger, Lydia Wierenga, Carel Lanters, Lenneke van der Goot, Anne Schoemaker en Karin van Pinxteren. 

Zevenblad#2 met poëzie van Willem van Zadelhoff, Marije Langelaar, Maarten Buser, Moeckbert, Ralph Dassen, Méland Langeveld en Nancy de Graaf. De beeldbijdragen zijn afkomstig van Wija de Boer, Joanneke Jouwsma, Astrid Polman, Wim Salki en Floor Martens.

Zevenblad#1 met poëzie van Tijs van Bragt, Moeckbert, Arno Kramer, Edwin Fagel en Geert van de Ven. De beeldbijdragen zijn van Tamara Kho, Carin Unverzagt, Erik Odijk, Remco Dikken, Choi Wong, Koen Kievits, Frederique van Domburg, Rozemarijn Westerink, PJ Roggeband en Elisabeth Vuez.

0-nummer met poëzie van de collectiefdichters en beeldbijdragen van Hester Louter, Hester Vis, Marten Hendriks en Anand Mahabier.

Abonnement op Zevenblad (jaarlijks 2 exemplaren):
- €17,50 (excl. verzending) per jaar
- €25 (incl. verzending) per jaar

Zevenblad

Plaatsmaken is gesloten van 23 december t/m 5 januari. Op 9 januari vindt de eerste presentatie van het nieuwe jaar plaats bij Plaatsmaken. Meer informatie daarover vind je hier.

We wensen iedereen alvast mooie feestdagen.

Kerstvakantie

Vier blauwe gezichten en een bijenkorf – Levi Overvest in Plaatsmaken

Canada seculariseert hard. In tien jaar is het aantal katholieken met 2 miljoen afgenomen, maar Canadese jongeren zijn een uitzondering op deze beweging. Ook in Frankrijk en in België is deze trend zichtbaar. Waar de samenleving als geheel minder gelooft, gaan jongeren juist vaker naar de kerk. Jongeren zouden in de moderne (westerse) samenleving op zoek zijn naar ‘integriteit en authenticiteit’, of althans, dat is de reden die de katholieken zelf naar voren schuiven. Ikzelf moet ook denken aan het juk van het gebedshuis en het feit dat mijn generatie deze druk vaak niet heeft gevoeld. Onze ouders besloten hun kinderen niet meer te laten bidden of mee te nemen naar de dienst. Vrij en onafhankelijk zouden wij het leven tegemoet treden.

Zeefdrukken op klei
Kunstenaar Levi Overvest (1998) onderzoekt in zijn residentie bij Plaatsmaken hoe hij op keramiek kan zeefdrukken. In de Arnhemse werkplaats laat hij mij natte plakken klei zien en in een van de zeefdrukramen is een collage van hem in de stof geprint. Vier gezichten, een rok van een vissenstaart en de woorden ‘I LOVE YOU’ zweven als sjablonen in het blauwe raam. Met uiterste precisie laat Levi het raam naar beneden komen en zeemt de blauwe verf, gemaakt van slib, over de klei heen. Het is gelukt, blauwe inktgezichten steken fel af tegen de natte, bruine ondergrond. Nu kan de oven aan.

Historische figuren
Welk verhaal wil Levi vertellen met de gezeefdrukte klei? De kunstenaar studeerde in 2023 af aan ArtEZ (BEAR Fine Art) Arnhem. De afgelopen jaren maakte hij schilderijen die refereren aan historische figuren en de daaraan gelieerde verhalen. Zo schilderde hij de gebroeders Karamazow uit de gelijknamige roman van Dostojevski en ook de vertelling van ridder Jan van Schaffelaar en zijn sprong uit een toren in Barneveld in 1482 kwam op een schildersdoek terecht. De op het eerste oog uiteenlopende vertellingen horen bij elkaar omdat het Levi niet gaat om de daadwerkelijke betekenis van deze historische gebeurtenissen, maar om het combineren van verhalen over de menselijke natuur en haar omgang met het goede en het kwade. Door verschillende mensen uit verschillende tijden in zijn werk te laten samensmelten, wil hij dichter bij de essentie van het leven zelf komen. Wie doet goed en wie doet kwaad?

Religie en rituelen 
In Plaatsmaken wil Levi nog steeds dicht bij de essentie van het leven komen, maar dit keer niet vanuit historische figuren. In de grafische werkplaats onderzoekt hij onze hang naar religie en rituelen. Vanuit huis kreeg Levi geen geloof mee, maar het mythische karakter van religieuze gebruiken trekt de kunstenaar aan. Hij herinnert zich het verzorgingstehuis van zijn overgroot oma waar ook een kapel was. Als ze samen naar binnen gingen mocht hij zijn vinger in het wijwater stoppen en een kruisje maken.

De objecten die hij produceert in Plaatsmaken gaan zowel in vorm als in voorstelling over de menselijke hang naar religie en rituelen. Ik zie een rechthoekige kleiplaat met daarop bevestigd een zwarte druipende kaarsenhouder van klei. De klei is geglazuurd, in de oven geweest en dus keihard. Zodra de plaat aan de muur wordt bevestigd, kan de lampenolie met lont in de kaarsenhouder aangestoken worden. Het doet denken aan de oliekaarsen uit katholieke kerken. Op de plaat zelf zijn vier zwart-wit afbeeldingen gezeefdrukt van mannen die hun tong uitsteken. Levi kwam online een oude video tegen van zingende mannen, een soort jodelen waarbij ze hun tong van links naar rechts bewegen. Hij maakte screenshots van de video en die zijn weer terechtgekomen in het zeefdrukraam. Volgens Levi is ieder mens religieus, maar is de uiting afhankelijk van waar iemand opgroeit. In het grotendeels seculiere Nederland mag religie dan ogenschijnlijk een kleine rol spelen, onder het oppervlak is haar magie volgens de kunstenaar nog overal te vinden.

Werkwijze 
De werkwijze van Levi getuigt van iemand die is opgegroeid met het internet. Al scrollend door pagina’s verzamelt hij via screenshots beelden met totaal uiteenlopende oorsprongen. Intuïtief gaat hij aan het werk en combineert de verzamelde beelden in zijn uiteindelijke sculpturen of schilderijen. 
Ik merk aan Levi dat hij eerbied heeft voor het ritueel van de zingende mannen, eenzelfde soort eerbied misschien die kaarsen in een kapel uitstralen. Hij vindt het mooi hoe dergelijke gebruiken het dagelijkse leven mythisch maken. Maar hij zal dit specifieke gebruik niet diepgravend onderzoeken, hij hoeft de betekenis niet te weten; liever scheert hij er intuïtief langs om zo sneller combinaties te kunnen maken met andere beelden of indrukken. Het is zoals socioloog Alessandro Baricco in zijn boek ‘De Barbaren’ (2006) stelt als hij het heeft over de nieuwe generatie kunstenaars: al surfend over de oppervlakte kom je nieuwe dingen tegen en blijf je niet in de diepte hangen.

Aan het einde van mijn bezoek benadrukt Levi hoe belangrijk het autonome werken voor hem is. Op deze unieke Arnhemse plek, in de woonwijk waar zijn grootouders opgroeiden, kan hij ongestoord maken. Hij werkt er het liefst uren achtereen. Hij maakt, maakt, maakt net zo lang tot de gecombineerde beelden hem zelf ook verrassen. Het is zoeken naar dat ene moment waarop het screenshot van een torenvormige bijenkorf precies past bij een foto van een gotische kerk, pas dan loopt hij naar het zeefdrukraam.

De tentoonstelling van Levi waarin hij zijn werken samenbrengt is te zien op 9 januari. De opening vindt plaats om 17.00 uur gevolgd door een artist talk.

Maak het in Arnhem!

Onder de noemer Oogmerk is Plaatsmaken in 2012 gestart met het filmen van Gelderse kunstenaars in hun atelier. 

Bijzondere werkprocessen van kunstenaars, en gedachten die daarbij horen, worden zo vastgelegd. Op deze manier wordt de beeldende kunst op een andere, toegankelijke manier voor het voetlicht gebracht en blijft een stuk Gelders erfgoed bewaard.

Oogmerk is uitgegroeid tot een bibliotheek met kunstenaarsportretten op video die gratis worden uitgeleend aan musea, presentatie-instellingen en scholen. Daarnaast worden de portretten op verschillende online platforms getoond.

Tot nu toe geportretteerde kunstenaars zijn; Hester Oerlemans, Ad Gerritsen, Rosemin Hendriks, Erik Odijk, Kinke Kooi, Roland Schimmel, Rob Voerman, Alphons ter Avest, Rob Sweere, Cees Andriessen, Dorian Hiethaar, Geert-Jan van Oostende, Seet van Hout, Anya Janssen, Mirjam Kuitenbrouwer, Jaap Kroneman, Marten Hendriks, Louise te Poele, Ada Dispa, Gijs Frieling, Klaas Gubbels, Lieven Hendriks, Hans Jungerius, Barbara Polderman, Harrie Gerritz, Margriet Smulders, Florentijn Hofman, Julius Thissen en Albert Van Der Weide.

Op ons Vimeo account zijn de 10 minuten versies gratis te bekijken.

Hieronder vindt je alle 3 minuten versies van de Oogmerk serie.


Het werk van Ad Gerritsen doet een beroep op ons collectieve geheugen. Zijn messscherpe tekeningen en schilderijen  vertellen  de verhalen die de  toeschouwer er zelf op projecteert. Die verhalen kunnen van alles zijn: het doet eigenlijk niet ter zake. Mensen kijken tenslotte louter vanuit hun eigen geschiedenis naar de dingen. Gerritsen zorgt alleen voor het kader. Zijn werk is als een laaghangende wolk boven de stad. Uiteindelijk kom je altijd wel een keer iets van de kunstenaar tegen: in een overheidsgebouw, het museum, bij mensen thuis. Stuk voor stuk hebben de geportretteerden iets ongemakkelijks; ze kijken ongelukkig, nors, onverschillig, hysterisch of opgewonden. Zelfs de dieren die hij verbeeldt lijken wel menselijk door hun emotionele uitdrukking. Ze ondergaan hun lot gedwee. Ze plooien zich in de onmogelijke poses die de kunstenaar hen heeft toebedacht.

We bezochten Ada tijdens een korte residency die zij deed in Millingen, in de Telpost. Zij was daar drukdoende tijdelijke sculpturen te maken op het strandje aan de Rijn. Binnen in het gebouw bereidde ze deze beelden voor, en ook werkte ze er aan tekeningen. Het atelier van Ada werd al eerder bezocht en vastgelegd op camera. Door de combinatie van beelden worden de drijfveren en inspiratie van de kunstenaar op een bij haar passende wijze duidelijk gemaakt.

Albert Van Der Weide heeft een multidisciplinaire praktijk. Hij heeft bijna alles omarmd wat er in het kunstenaarschap op zijn pad kwam. Waarmee hij zich ook in zijn onderhoud voorziet, het maakt deel uit van zijn bestaan als kunstenaar. Hij tekent, maakt sculpturen, foto’s en installaties, regisseert, choreografeert, musiceert, leest, schrijft, filmt, geeft les, maakt beleid, reist, voert performances uit, is curator en doet nog veel meer.

Dagelijkse dingen zijn het, in het werk van Alphons ter Avest. Caravans, auto’s, een bloesemtak, en een vogel die daarop zou kunnen zitten.
In zijn veelal reproduceerbaar werk pelt hij de lagen af van deze dingen, en geeft ze nieuwe betekenis. Hij maakt zo de opbouw, en tegelijkertijd de wonderlijkheid zichtbaar. De vogel krijgt een transparante zilveren laag, een beetje zoals hij in het eerste ochtendlicht kan schitteren.  De caravan blijkt uit vele lagen constructie te bestaan, en ooit geweten dat bloesem zo teder van kleur kan zijn?  De kunstenaar toont de gewone wereld, maar dan ontleed en op poëtische wijze gereconstrueerd.  Fantasie krijgt daarbij een belangrijke rol. In de film zien we hoe hij werkt aan een beeld voor de openbare ruimte.

We volgden Barbara tijdens een project waarin zij verschillende werken maakte naar aanleiding van herinneringen. We waren erbij toen ze een grote rol bedrukt textiel openmaakte die zij had besteld met archieffoto’s. In het atelier zijn de vele dozen met stoffen, linten, kantjes, spelden, accessoires stille getuigen van haar werkproces. Te midden van haar beelden vertelt de kunstenaar uitgebreid over het waarom van haar werk.

Dorian Hiethaar woont een groot deel van het jaar in een klein huisje ergens op een geheime plek in het lievelingsbos uit haar kinderjaren. Ze loopt er door het bos, kijkt hoe het ervoor staat met de dieren en doet op gezette tijden verslag van deze ontmoetingen en bevindingen. De schilder in haar heeft een aantal onderwerpen waar zij over schildert, zoals de groentetuin, de vijver, sneeuw en rabarber.  Daar moet eerst uitgebreid naar gekeken, over nagedacht worden. Als de dag gekomen is dat er geschilderd gaat worden, pakt de schilder de kruiwagen met alle verf erin en de doeken en gaat het bos in. Het schilderen gaat bepaald niet vanzelf, de kunstenaar vindt het vaak een lastige opgave om iets precies zo weer te geven zoals het bedoeld is. 

De enorme natuurtekeningen van Erik Odijk jagen weg en trekken aan. De afstand die nodig is om de grootsheid van het beeld ten volle te ondergaan, doet je beseffen dat je er niet echt in kunt doordringen. De bossen en bomen leveren wortels waar je over struikelt, stekels die prikken, een muur van takjes waarachter je blijft haken.Toch lokt de schoonheid je naar zich toe. De details, de opgelichte stukken, de overallcompositie die precies klopt met de plek. Alles ademt de fysieke betrokkenheid van de kunstenaar die de tekening maakte. Deze aanwezigheid geeft een subtiele, levendige glans aan het werk en een illusie van de menselijke maat. We volgen de kunstenaar tijdens één van zijn wandelingen door het Reichswald, waar hij fotografeert en zich verhoudt tot het bos. Daarna zien we hoe hij in zijn atelier werkt aan een enorme tekening.

Anya Janssen werd bekend door haar levensechte, vaak in soft-focus geschilderde portretten. In haar werk onderzoekt ze alle mogelijke grenzen; tussen fictie en werkelijkheid, tussen natuur en cultuur en tussen deze en andere werelden. De figuren die zij vastlegt kunnen uiteindelijk worden gelezen als een verzameling zelfportretten, die steeds een ander facet van de identiteit van de kunstenaar bevragen.

Cees Andriessen begint de dag in zijn atelier met het vol schrijven van een vel papier. Hij verwerkt zo zijn indrukken uit de krant, de wereld, de dingen die hij bewondert. Daarna gaat hij overbodige stukken weg schilderen met witte dekverf.  De stukjes die overblijven vormen de essentie van zijn verhaal. Andriessen maakt er hoogdrukken van, die hij zelf afdrukt.  Hij heeft een grote liefde voor letters en poëzie. Met zijn stichting De Witte Mier geeft hij boeken uit die zijn beeldend werk combineren met literatuur, waarbij dit als een gesprek moet worden opgevat.

Florentijn Hofman maakt internationaal furore met zijn enorme sculpturen voor de openbare ruimte. Hij laat zich hierbij inspireren door dierfiguren. Zijn reusachtige badeenden in diverse havensteden wereldwijd en natuurlijk het Feestaardvarken in Arnhem staan bij alle kunstkenners op het netvlies. Momenteel werkt hij aan een grote vos met een plastic zak in zijn bek die in Rotterdam zal verrijzen. In zijn werk wordt de aaibaarheid en de herkenning van dieren uitvergroot met verwarring als gevolg. Door de reusachtige afmetingen van de beelden zijn ze altijd onderwerp van gesprek. Dit sociale aspect is belangrijk voor de kunstenaar.

Gijs Frieling volgen we bij het werken aan een grote opdracht in de TU in Eindhoven. Hij schildert samen met assistenten een aantal covers van wetenschappelijke publicaties in reusachtig formaat op de muren van het gebouw. In het atelier werkt Frieling aan intiemere schilderijen, hij vertelt daar over zijn inspiratiebronnen en over hoe hij aankijkt tegen schilderkunst die de natuur verbeeldt.

We volgen Hans vanuit zijn huis, tevens uitvalsbasis in de bossen van Schaarsbergen, waar hij aanstichter was van de culturele enclave Koningsweg. Te midden van het militaire erfgoed is de kunstenaar op zijn best. Hij neemt mensen mee op excursie langs de restanten van de Fliegerhorst Deelen en is presentator van de succesvolle televisiereeks Straal Voorbij op Omroep Gelderland. Voor de deur van zijn zelfgebouwde huis legt hij uit waarom het stimuleren van toerisme in zijn geval ook als kunst kan worden beschouwd.

De gestileerde landschappen die Harrie Gerritz (1940) schildert zijn al van verre herkenbaar. De eenvoudige vormen vertellen een gelaagd en intens verhaal. De huid van de beelddrager en de textuur van de gebruikte verf dragen bij aan deze inhoud. De kunstenaar probeert in zijn schilderijen de waarneming van wat hij heeft gezien in het landschap dat hem inspireerde boven de werkelijkheid uit te tillen. Gerritz werkt al meer dan vijftig jaar als kunstenaar. In de film willen we recht doen aan zijn gedachtengoed en oeuvre.

Mensen met matrassen op hun rug die op de vlucht zijn tekent ze met plakband, stoelen maakt ze na in ballonnen, een portret dat erg op Zorro lijkt maar toch Sorrow heet: het is typisch Hester Oerlemans. Deze multidisciplinaire kunstenaar laat zich in haar werk bijvoorbeeld leiden door gedachten aan stripverhalen waarin plotseling iets niet gaat zoals het moet. Wat als Tom en Jerry nu eens geen gat in de deur vallen, maar te pletter rennen? De werken van Oerlemans in de openbare ruimte zijn niet altijd in eerste instantie herkenbaar als kunst. Haar doel is om net een kleine verandering toe te brengen aan een bestaande situatie, zodat je twee keer kijkt. En dan blijkt dat niets is wat het lijkt, dat alles wat vast staat zo weer los kan schieten, verschrompelen of gewoonweg verdwijnen.

Jaap Kroneman is een duizendpoot die soms uit een digitaal, dan weer uit een analoog vaatje tapt.  Pianospeler. Onnavolgbaar typograaf, kunstenaar, vormgever. Hij heeft een sterk ontwikkeld gevoel voor ambacht, mag graag een potje zeefdrukken, maar ontwerpt met net zoveel plezier een website of een boek, waarbij er dan altijd iets anders dan anders is. Bijvoorbeeld een zeefdruk op folie, of een bewegend beeld waar dat eigenlijk niet kan. Het is altijd weer de vraag wat Kroneman van plan is, maar hij stelt zelden teleur.

Sinds zijn afstuderen aan ArtEZ in 2015 werkt Julius Thissen in verschillende media: performance, fotografie en video zijn maar enkele voorbeelden. In het werk gaat het vaak over identiteit en hoe je je kunt verhouden tot de ander in een wereld die constant prestatie en heldere grenzen afdwingt. Julius richt zich hierin met name op de LGBTQIA-gemeenschap en de vraag hoe zij een vanzelfsprekender onderdeel zou kunnen zijn van de samenleving. De kunstenaar is een veelgevraagd adviseur en curator aangaande inclusiviteitskwesties, en dat maakt hem op deze jonge leeftijd voorbeeldstellend.

In het werk van Kinke Kooi staan wervelende lijnen centraal. Haar tekeningen krijgen een vrouwelijke ruimtelijkheid, die in hun heftigheid soms beklemmend werken. Kooi behandelt bipsen en rookworsten op dezelfde manier als de denkbeeldige tekenkaders waarin ze haar gedachten onderbrengt: wulps en vol, en niet vies van een putjeshuid. De verwijzing naar ‘huid ’en ‘aanraking’ ligt er dik bovenop. Om het nog intenser te maken zijn er soms akelig precieze details die bijvoorbeeld die aan een los draadje trekken. Je herkent het gevoel, maar kunt het niet uitleggen. Een echte Kooi, onmiskenbaar.

Klaas is altijd aan het werk. Tijdens een drietal sessies volgen we de kunstenaar in zijn atelier; de vogels voeren, opruimen, schilderen. In deze voor Klaas alledaagse werkelijkheid volstaat het eigenlijk gewoon de camera te laten lopen; de kunstenaar is wars van opsmuk en draait nergens omheen. Dat Klaas inmiddels een zeer hoge leeftijd heeft bereikt, 85 op moment van filmen, maakt voor de inspiratie en de passie die hij heeft ten opzichte van zijn werk niets uit.

De kunstenaar wordt gevolgd tijdens het voorbereiden van een tweetal tentoonstellingen, bij Collectie de Groen in Arnhem en bij Galerie Rianne Groen in Rotterdam. In zijn atelier vertelt hij over hoe hij te werk gaat in zijn schilderijen. Terwijl de zon een bijpassende schaduw werpt op de muur, wijst de kunstenaar aan wanneer een schilderij wel of niet goed is, en dat komt heel nauw.

Het is niet alleen maar makkelijke schoonheid in de fotografische stillevens van Louise te Poele. De kunstenaar gebruikt zwerfafval als onmisbaar element. Een wapperend stuk plastic, verbogen rietjes, een propje hier of daar, het is er allemaal met de grootste zorg voor uitgekozen en op zo’n manier neergelegd dat het alleen maar zó kan. Alles is vergankelijk, waait weg, gaat dood. Maar voor het zover is laat te Poele ons de allermooiste kanten van dit tijdelijke universum zien. Met de juiste belichting, compositie en sluitertijd legt ze het tafereel voorgoed vast. Voordat de vogel weer weg vliegt, voordat het plastic definitief opwaait naar de hemel.

In haar kleurrijke en sensuele fotografische werk verkent Margriet Smulders (1955) de grenzen tussen lichaam en geest. De bloemen die zij gebruikt zijn kwetsbaar en krachtig tegelijk. Zij ademen vergankelijkheid en de aantrekkingskracht van de natuur, waarin een vrouwelijke energie rijkelijk vertegenwoordigd is. De stillevens worden op locatie in het atelier samengesteld, het fotograferen is een intrigerend proces op zich, dat zeker de moeite waard is om vast te leggen op film. De intuïtie en gedachten van de kunstenaar hierin zijn leidend in het resultaat.

Marten Hendriks is een onderzoekend kunstenaar. Al zijn hele leven stelt hij vragen over vorm, verwantschap en aanwezigheid. Zo onderzocht hij in zijn vroege werk de minimale ruimte die hij met zijn lichaam in kon nemen, en maakte op exact dat formaat een kist, met zijn eigen beeltenis als deksel. Hij schikt alledaagse materialen tot een soort maquettes die zowel wereldstad als overwogen verzamelingen van vormen zijn. De laatste tijd is hij zijn oeuvre aan het heronderzoeken op zoals hij zelf zegt ‘geldigheid’. Alles wordt opnieuw bekeken. In deze beeldindexen die voortdurend aangevuld en veranderd worden spelen beeldrijm, toeval en toestemming een grote rol.

Mirjam Kuitenbrouwer maakt zorgvuldig samengestelde, denkbeeldige huizen, kamers en gebouwen waarin je gedachten zouden kunnen wonen.  Ze hebben zicht op buiten, binnen, op elkaar.  Je kunt zelf de juiste afstand bepalen tot de wereld, tot het daar. Ze staan op hoge pootjes of moeten aan de muur worden bevestigd. De grootte en daarmee de beschikbare ruimte varieert.  Je kunt zomaar draaien aan een wiel met verschillende ramen en aldus het uitzicht bepalen voor hoe je naar de wereld kijkt. Kuitenbrouwer is erg bezig met ‘binnen en buiten’.
Ze schrijft en denkt, en trekt parallellen.  Ze meet en rekent, bepaalt en vertelt.  De schrijver Peter Handke is een inspiratiebron. De titel van zijn boek Die Innenwelt der Außenwelt der Innenwelt heeft ze direct gebruikt als titel van een van haar beelden. 

Rob Sweere heeft altijd gefotografeerd in de natuur. Het strakke kader van zijn uitzicht bracht hem weliswaar de schoonheid, maar niet de ervaring van wat hij zag. In zijn driedimensionale sculpturen dwingt hij met het uitzicht een stuk ervaring af. Je neemt als bezoeker plaats in het werk en kijkt door een strakke afbakening naar de natuur. Je zult trouwens wel moeten; er is niets anders om naar te kijken. De kleur van de lucht en de bomen wordt extra benadrukt door het wit in het kunstwerk. De kunstenaar wil zo een moment van bezinning bewerkstelligen, even stilstaan in het hier en het nu. Spiritualiteit is een vanzelfsprekend gegeven in het werk en leven van Rob, geen doel op zich. Naast de sculpturen in de openbare ruimte organiseert de kunstenaar performances met groepen mensen. Hierin verlangt hij hetzelfde: de bezoeker gaat een half uur in stilte liggend naar de hemel kijken of een tijdlang naar een boom staren. 

De architectuur in de installaties, foto’s en prints van Rob Voerman is vaak een mix van utopie, vernietiging en verval. Soms wordt een explosie letterlijk vertaald in stukken glas en staal, een andere keer is het vooral een apocalyptische sfeer die uit het werk spreekt. Rob is op zoek naar nieuwe manieren om het leven zinvol te maken. Hij bevraagt middels zijn werk de huidige stand van zaken wat betreft de klimaatkwestie, stadsplanning en hoe wij met elkaar omgaan in de huidige maatschappij. Dit doet hij niet op een moralistische manier, eerder wil hij gelegenheid geven aan de bezoeker om zijn werk als een ontmoetingsplaats te ervaren en met elkaar het gesprek aan te gaan. We ontmoeten de kunstenaar in zijn atelier.

In de schilderijen, muurschilderingen en video-animaties die Roland Schimmel de afgelopen 25 jaar heeft gemaakt, staan nabeeld en nabeeldwerking centraal.  Je weet eigenlijk niet goed wat je ziet als je naar zijn werk kijkt. Het is alsof je zit te trippen in je eigen hoofd. Hier wordt kunst een sensationele fysieke belevenis. Een ware verruiming van horizonten en een expansie van het dagelijkse bewustzijn. Zelden zijn je ogen méér vehikel dan hier. Schimmel schildert vlekken, nabeelden, halo’s, die resoneren op je netvlies en terugkaatsen in de tegenovergestelde kleur. Zo heeft de toeschouwer zelf, terwijl hij staat te kijken, nog een aanzienlijk aandeel in het werk. Hij ‘schildert’ er nog wat bij in zijn hoofd. We volgen de kunstenaar terwijl hij een groot werk maakt in het van Abbemuseum in Eindhoven en leven mee van model tot eindresultaat.

Een meisje is ze, maar ook een vrouw en een fatale diva. Ze is jong, ouder, verlegen, arrogant en onzeker tegelijk. Lippen zijn bootjes, ogen kastanjes, haar oorschelp een onbekend zeedier.  De zelfportretten van Rosemin Hendriks zijn een eindeloze reis langs de vele karakteristieke facetten die de kunstenaar in zich draagt. Dat veel mensen zich in haar werk herkennen is niet zo verwonderlijk; we leggen allemaal graag een accent op iets binnen onszelf om zo te verleiden of juist afstand te nemen. De tekeningen van Rosemin zijn eerlijk en helder. Er is geen misverstand over de plaats waar een lijn begint of eindigt. Deze trefzekerheid binnen het werk slaat over naar de kijker: zo moet het, en het kan echt niet anders. 

Het werk van Seet van Hout is vaak een bonte explosie van verf en borduursel. Je kunt het dan ook niet echt schilderijen noemen. De kunstenaar is gefascineerd door de werking van onze hersenen, en door groei, bloei en tenslotte verval. In tegenstelling tot wat de eerste indruk is, hanteert Seet van Hout zeer stricte regels bij het maken van haar werk: zo schildert ze nooit met kwasten en ‘mag’ de verf alleen volgens een bepaald patroon op het doek terecht komen. Ook het borduren gaat volgens strenge regels die ze zelf heeft bedacht. Die gaan vaak over kleur. Ze werkt intuïtief naar een voor haar geldige weergave van de werkelijkheid toe. Vaak gebruikt ze teksten over hersenen in haar werk, en af en toe borduurt of schildert ze stiekem een klein hersentje in het schilderij. 

Oogmerk

Routekaarten zijn gratis verkrijgbaar bij Plaatsmaken.

Verspreid over de Arnhemse wijk zijn vier permanente kunstwerken in de openbare ruimte gerealiseerd. Stichting Plaatsmaken werd door de gemeente Arnhem gevraagd deze route te ontwikkelen, en zij trok de Arnhemse curator Fleur Junier aan om de route inhoudelijk vorm te geven. 

De vier kunstwerken refereren aan de identiteit van de wijk: het landschappelijke karakter van het gebied, de geschiedenis van de plek, en de jonge identiteit van de buurt en haar bewoners. Alle kunstwerken zijn speciaal voor de plek vervaardigd. Er is gezocht naar een diversiteit aan kunstenaars, qua leeftijd, achtergrond en gender. De kunstenaars beschikken allemaal over een unieke, onderscheidende aanpak, hebben een sterke band met de regio, en hebben zich geëngageerd met de wijk en met de mensen die er wonen. De route wordt gecompleteerd met een Poëzieroute op een aantal nutshuisjes van Schuytgraaf. 

Het doel van Kunstroute Schuytgraaf is de openbare ruimte een kwaliteitsimpuls te geven, de leefbaarheid te vergroten en bij te dragen aan een gevoel van herkenning en verbinding. De route bestaat uit werken die als een ontmoetingsplek functioneren, als uitkijkpunt, ‘landmark’, en als uitnodiging tot gesprek of overpeinzing. Wethouder Cathelijne Bouwkamp is blij met de kunstroute: "Kunst in de openbare ruimte is voor Arnhem van groot belang. Kunst heeft de kracht om te verrassen, te verbazen en ik verwacht dat dit ook bij deze kunstroute gaat gebeuren. Het is mooi dat bewoners betrokken worden bij het project. Dat opdrachten vooral verstrekt worden aan kunstenaars uit de regio, helpt ook nog eens onze beeldende kunstsector."  

Kunstroute Schuytgraaf is er voor iedereen: de bewoners uit Schuytgraaf, jong en oud en mensen uit de regio of de toerist die Arnhem bezoekt. Je kunt de route te voet beleven of met de fiets, en natuurlijk zijn de kunstwerken ook los van elkaar te ervaren. Via een QR-code bij elk kunstwerk vind je digitale informatie over het werk en de kunstenaar. Ook heeft de kunstroute een eigen Instagram pagina. Tag je ons bij je favoriete kunstwerk? #kunstrouteschuytgraaf  #stichtingplaatsmaken.

Voor de totstandkoming van de kunstroute kon Plaatsmaken gebruikmaken van haar ervaring; de stichting liet in 2019, met Biënnale Gelderland in de binnenstad van Arnhem, al zien dat zij in staat is om een aansprekende kunstroute te realiseren met Gelderse kunstenaars, voor een breed publiek. “Voor Plaatsmaken is het van belang om een platform voor kunstenaars te zijn en om kunst onder mensen te brengen. In dit project komen beide elementen sterk terug,” aldus Inge Pollet, artistiek directeur van Plaatsmaken.

 Er werkten veel partijen mee aan de realisatie van de kunstroute: de klankbordgroep bestaande uit experts en bewoners, het projectteam van de Gemeente Arnhem. De betrokken kunstenaars en de vele uitvoerende producenten, maar ook de betrokken basisscholen en hun leerlingen en leerkrachten, educatie professionals, wijk coördinatoren en landschapsarchitecten.

 Kunstroute Schuytgraaf werd mogelijk gemaakt met de genereuze steun van Gemeente Arnhem, het Mondriaan Fonds en BPD Cultuurfonds.

Staal, Polyurethaan, polyurea met NCS blauwe coating lakverf

Naast het spoor, tussen de Rijn en station Arnhem Zuid, rijst een acht meter hoog sculptuur op. Een abstracte, grillige buis die alle kanten op gaat, als een driedimensionale krabbel. Het diepe, Perzische blauw contrasteert fel met het groen en bruin dat de omgeving domineert. Deze ‘krabbel’, een vlotte, deels onbewuste handeling, een aanzet tot een daad, idee of uitgangspunt, vormt een contrast met de planmatige, geordende opzet en inrichting van de wijk. De locatie naast het spoor is bewust gekozen. Het kunstwerk vormt een in het oog springend herkenningspunt vanuit de trein. Vanuit het raam in de trein leest het werk misschien tweedimensionaal, als een omlijste abstracte tekening of handtekening.

In het expressieve werk van Arash Fakhim (1987, Teheran) staan materialiteit, de losheid en snelheid van het gebaar en het spel tussen het platte vlak en ruimtelijkheid centraal. Een terugkerend thema in de praktijk van Fakhim is de wil om te botsen met de opgelegde regels van het medium. In plaats van te kiezen voor een meer traditioneel materiaal als metaal of steen voor een kunstwerk in de openbare ruimte, kiest hij voor polyurethaan, de grondstof van purschuim, dat hij met een waterdichte coating bedekt. Een metalen frame geeft vorm en stevigheid. De vorm en het oppervlak van de 60 meter lange buis bewerkt hij met de hand, om zo expressiviteit en losheid te benadrukken.

Fakhim werd gevraagd met zijn werk te reageren op het landschap van de wijk. De kunstenaar is verwonderd over de keurige, rechtlijnige inrichting van ons landschap. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld zijn geboorteland Iran. Hij is in zijn onderzoek intensief bezig geweest met hoe zijn werk zich gedraagt in de onbegrensde openbare ruimte. Fakhim heeft gezocht naar abstractie en tijdloosheid, zonder in te boeten aan spontaniteit en vrijmoedigheid.

Arash Fakhim geboren in Iran, woon en werkt in Arnhem. In 2016 studeerde hij af aan BEAR (fine art), aan ArtEZ, Arnhem. Zijn werk is opgenomen in Collectie De Groen, de collectie van Akzo Nobel Art Foundation en museum De Fundatie.

Vind hier meer informatie over de oplevering van het werk 'A Doodle' van Arash Fakhim.

In het kunstwerk ‘Time Keepers’ van Femke Herregraven (1982, Nijmegen), ligt de toekomst van Schuytgraaf, verbeeld en verteld door de kinderen van Schuytgraaf, begraven als tijdscapsule in de heuvel naast ‘De Speelgaard’. De heuvel is doorsneden door twee muren van acht meter lang, waarop verschillende ‘Time Keepers’ getekend door kinderen, in omgekeerd reliëf zijn afgebeeld. Zij bewaken de tijdscapsule, die onder de vloer van de ‘gang’ ligt en over tien jaar wordt opgegraven.

Herregraven kreeg de opdracht om te reflecteren op de jonge identiteit van de wijk. Zowel de bewoners als de bebouwing zijn erg jong, de eerste woningen zijn in 2004 gebouwd. Er wonen, in vergelijking met andere wijken in Nederland, veel gezinnen met jonge kinderen. Herregraven vroeg de kinderen van Schuytgraaf, die zij de ’professionele dromers van de toekomst’ noemt, naar hun visie op de toekomst van de wijk. Leerlingen van vier basisscholen van Schuytgraaf zijn in vijf lessen met hun klas op onderzoek uitgegaan. Zo gingen ze op wijksafari met een bioloog, om te fantaseren over de flora en fauna van de toekomst in hun wijk, en met een dichter op pad om na denken over de taal. Het materiaal van dit onderzoek (tekeningen, kleiwerkjes, filmpjes, audio opnames en foto’s) vormen onderdeel van de tijdscapsule. Net als het ‘Time Keepers’ hoorspel, dat gebaseerd is op hun verhalen.

De vorm van het kunstwerk, twee muren die een heuvel doorsnijden, is geïnspireerd op ‘Land Art’. Een stroming die inspeelt op landschapskenmerken en interventies die in het landschap worden gedaan zodat er een nieuwe beleving van de plek ontstaat. De rechte, strakke muren vormen een contrast met de natuurlijke omgeving. De warme terracottakleur van de betonnen muren steekt opvallend af tegen het groen. Zo wordt de heuvel, in het verder vlakke landschap, extra benadrukt.

Beeldend kunstenaar Herregraven is geïnteresseerd in machtssystemen en het verband tussen financiële markten, internationaal recht, geopolitiek, ethiek en klimaatverandering. In haar werk zet zij deze abstracte, complexe noties om in poëtische, speelse, zintuiglijke werken. Femke Herregraven is een alumnus van de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam (2017-2018). In 2019 werd ze genomineerd voor de Prix de Rome. Ook was zij Creator Doctus (praktijkgericht PhD) bij het Sandberg Instituut (2020-2023).

Het kunstwerk van Femke Herregraven is nog in productie en wordt in 2025 verwacht.

De van oorsprong Japanse kunstenaar Keiko Sato (1957, Iwaki-City, Japan) is gevraagd om te reflecteren op de rijke geschiedenis van de wijk. Archeologische vondsten tonen aan dat Schuytgraaf zevenduizend jaar geleden al was bewoond. De Midden- en Late IJzertijd, de Romeinse tijd en de vroege Middeleeuwen hebben hun sporen achtergelaten in het gebied, evenals de Tweede Wereldoorlog. De fascinatie van Sato, dochter van een kamikazepiloot, voor deze oorlog komt in ‘Echo’s from the past’ samen met het gegeven van achtergelaten sporen, dat een rode draad vormt in haar werk.

Het koepelvormige object is een ‘schuilplaats’ en refereert aan bunkers uit de Tweede Wereld Oorlog. De twee helften van het bouwwerk vormen een gebroken ei, dat staat voor verwoesting, maar tegelijkertijd symboliseren ze een nieuw begin. Binnenin is een vloerinstallatie te zien, gemaakt met metalen archeologische vondsten uit het gebied. Deze zijn stevig verankerd in beton; ons verleden kunnen we immers niet meer veranderen. De opening tussen de twee ‘eierschalen’ biedt zicht op de lucht, en laat licht binnen. Zo is de schuilplaats ook een plek voor hoop en vrijheid.

De locatie van het werk, aan de voet van een heuvel in de ecologische zone, een soort niemandsland in het midden van de wijk, vormt een essentieel onderdeel van de beleving van het werk. Toen Sato hier voor het eerst op deze open, onbeschutte plek stond, moest ze denken aan de historisch beladen situatie uit 1944, waar geallieerde parachutisten tijdens operatie Market Garden gedropt werden, en in de hinderlaag van de Duitsers terecht kwamen. De openheid van deze plek benadrukte voor haar de kwetsbaarheid van de soldaten.

De in Nijmegen woonachtige Keiko Sato werkte oorspronkelijk als verloskundige in Fukushima. Van 1989-93 studeerde ze aan Goldsmith’s College en Londen en van 1993-95 aan de Jan van Eyck academie in Maastricht. Haar werk is te zien in binnen- en buitenland. In haar werk, vaak bestaand uit vloerinstallaties gemaakt met alledaagse of vergankelijke materialen, staan tegenstellingen als destructie en creatie, maar ook het snijpunt tussen persoonlijke -en wereldgeschiedenis centraal.

Vind hier meer informatie over de oplevering van het werk 'Echo from the past' van Keiko Sato.

Een plompe, beetje ‘grumpy’ waternymf lijkt zojuist van onder het wateroppervlak naar boven te zijn gekomen. Haar hoofd is bedekt met waterplanten, het glanzende oppervlak lijkt nog nat van het water. De jonge kunstenaar Larissa Esvelt (1998, Wageningen) kreeg de opdracht om op het landschap en specifiek het alomtegenwoordige water in de wijk te reageren. De twee meter hoge waternimf van keramiek bevindt zich in de kanovijver: een van de beeldbepalende gebieden van de wijk, opvallend lang en breed. Vanaf hier kijk je vanaf het centrum van de wijk tot aan het Veluwemassief.

Esvelt werd geïnspireerd door historische, classicistische fonteinen en waterkunstwerken. Maar vooral door wat er zich onder water bevindt: de waterplanten, mosselen, vissen en de rijkdom aan kleurschakeringen van het steeds veranderende wateroppervlak.  Voor Larissa is de figuur een manifestatie van het mysterieuze, het verborgene en het wonderlijke dat schuilgaat onder de oppervlakte van niet alleen het water, maar ook de wijk als geheel. Het hoogglans glazuur in tinten groen, blauw en bruin zijn zorgvuldig gekozen en verwijzen direct naar de kleurschakeringen van het water. De bladeren op haar hoofd hangen zwaar over het lichaam en zijn op speelse wijze gestileerd. De planten groeien ook in werkelijkheid op de bodem van de vijver. Onder de figuur bevindt zich een schelp, een zwanenmossel, een in Schuytgraaf voorkomende soort.

Keramiek kan door een speciaal recept, gebakken op hoge temperaturen en door toevoeging van bijvoorbeeld vlas, extra stevig gemaakt worden, waardoor het zeer geschikt is voor de openbare ruimte. Het werk is in afzonderlijke onderdelen gebakken en samengevoegd door middel van mortel. De opbouw en vorm hiervan maakt de sculptuur enorm stevig en stabiel.

 Esvelt werkt vaak in materialen en technieken die als typisch vrouwelijk gezien worden, zoals textiel en keramiek. Ze geeft een twist aan bekende motieven in de kunst, zoals het vrouwenlichaam. Dit staat vaak centraal in haar werk, weergegeven in overdreven, absurde houdingen. Haar werk is enerzijds aantrekkelijk, door het rijke, humoristische, fantasievolle karakter, anderzijds heeft het iets ongemakkelijks. Ze probeert zo ruimte en empathie te scheppen voor het ‘vreemde’.

Larissa Esvelt woont en werkt in Arnhem en Den Haag. Ze behaalde in 2020 haar bachelor in Fine Arts aan BEAR ArtEZ, Arnhem. Vanaf 2024 volgt ze een Masters Artistic Research aan het KABK in Den Haag.

Vind hier meer informatie over de oplevering van het werk 'De Nimf' van Larissa Esvelt.

Staal, aluminium, gegoten glas, ledverlichting en zonnepaneel

Het uitkijkpunt ‘Take off’ van Rob Voerman (1966, Deventer) doet denken aan een ruimteschip. Het geeft de indruk dat het net geland is, maar over enige tijd ook weer kan opstijgen. Veel bewoners in Schuytgraaf zijn ook van elders in de wijk ‘geland’ en moeten hun plek vinden, of zullen de wijk in de toekomst weer verlaten. De toren staat op een heuvel in een open gebied midden in Schuytgraaf. Richting het noorden zie je het Veluwe-massief liggen. De zuidkant geeft zicht op Park Lingezegen. Het oosten en westen bieden een panorama op de wijk. Het uitkijkpunt heeft twee in- of uitgangen, zodat het een open en uitnodigend karakter heeft. En is zelf ook een blikvanger, en vanaf veel plekken in Schuytgraaf te zien. Het rode lampje dat avonds knippert vanuit de ‘antenne’ is als een baken.

Voerman kreeg de opdracht om het landschappelijke karakter van de wijk te verdiepen. Schuytgraaf, opgedeeld in 27 buurten, is uitzonderlijk groen voor een Vinex-wijk. Er is voor gekozen om het oorspronkelijke landschap van de Betuwe zichtbaar te maken bij de inrichting van het gebied. Dit heeft geresulteerd in uitgerekte, groene zones met weilanden, boomgaarden en ecozones tussen de buurten in. Met het uitkijkpunt wil de kunstenaar het open, natuurlijke karakter van de plek benadrukken. Voerman heeft het uitkijkpunt, gemaakt van aluminium en onderdelen van gegoten glas, zelf (met hulp) gebouwd. Met het handmatige karakter van de toren, met dikke lasnaden en onregelmatige vormen, biedt hij een verrassend tegenwicht voor de keurige architectuur die de wijk kenmerkt.

Het is voor het eerst dat een permanent werk van de Arnhemse kunstenaar, die wereldwijd actief is, in zijn eigen stad geplaatst is. Zijn werk bestaat voornamelijk uit architectonische objecten die doen denken aan basale, primitieve bouwsels als een hut of schuilplaats, maar ook futuristische, utopische aspecten bevatten. Ruimtevaart vormt een rode draad in zijn werk, maar ook industriële architectuur en het Brutalisme, waarbij de functie van het gebouw in hoge mate de vorm bepaalt, inspireren hem. Door in zijn werk orde, structuur en evenwicht te combineren met chaos, vergankelijkheid en deconstructie geeft hij een commentaar op de overgeorganiseerde samenleving van de moderne tijd. 

Rob Voerman woont en werkt in Arnhem. Hij studeerde sculptuur aan CABK Constantijn Huygens in Kampen van 1990 tot 1996. Voerman stelt wereldwijd tentoon, en zijn werk is opgenomen in collecties als het Museum of Modern art in New York City en het Stedelijk Museum Amsterdam.

Vind hier meer informatie over de oplevering van het werk 'Take off' van Rob Voerman.

Kunstroute Schuytgraaf is een project van Stichting Productiehuis Plaatsmaken, dat op verzoek van Gemeente Arnhem werd ontwikkeld.

Kunstroute Schuytgraaf kwam tot stand door genereuze bijdragen van Gemeente Arnhem, Mondriaan Fonds en BPD-cultuurfonds.

Team Plaatsmaken:
Inge Pollet (artistiek directeur), Fleur Junier (curator), Fleur Lamers (projectleider), Berna Lohman (project- medewerker), Derk Müller (projectmedewerker), Leonne Verweij (projectmedewerker), Menno Wieringa (poëzieroute) Maurice van Brummelen (video)

Team gemeente Arnhem: Diede Beumer, Gerben Uffing, Berry Saalmink, Caroline Kobus, Tamara Bod, Sandra van Winden en Jillis Verbeek

Kunstenaars: Arash Fakhim, Larissa Esvelt, Femke Herregraven, Rob Voerman en Keiko Sato

Dichters: Maarten Buser, Marije Langelaar, Francis Nagy, Roos Marijn Peperkamp, Tim Lenders, Marieke Polderdijk, Willem van Zadelhoff

Klankbordgroep: Marij Nielen, Rob Groot Zevert, Julius Thissen, Sylvia Groosman, Abe Veenstra, Onno Heijsman

Producenten: Fons Snelders, Job Saltzherr, Struktuur 68, Zuliani Kunst en Terrazzo, Dutch Coating Company, Isopur Installatie, Nina Waanders en Natasja Wagendorp, De Groot Reklame.

Met dank aan: Gemeente Arnhem, Mondriaan Fonds, BPD Cultuurfonds, deelnemende scholen: De Salamander, Confetti, Het Jongleren en de Schatgraaf, Riel Berenbroek, Doeko Pinxt, Niels Engel, Werkplaats Typografie, Andre Damen en Maria Davids (De Vierkrant)

Kunstroute Schuytgraaf

PM_commonthreads.mp4

De afsluitende groepstentoonstelling van de serie Half Rhyme bestaat uit alle stof- en textielwerken uit de reeks. Samen vormen ze een zachte ruimte waarin gelegenheid is om de gedichten en teksten te lezen die het afgelopen jaar zijn geschreven. 

Het werken met stof liep als een rode draad door de tentoonstellingsserie. Zo begon Werker Collective met een onderzoek naar houtblokstempels. Ze experimenteerden uitvoerig met zelfgemaakte inkten en maakten patronen op ecologische stoffen. 

In de tentoonstelling van Dean Bowen en Bert Scholten werd de ruimte gevuld met grote stofwerken waar Dean onder andere een inkijk gaf in zijn schrijfproces, de wereld achter een gedicht, het kladblok. 

Op de stofpanelen van Mounira al Solh waren patronen te zien die afkomstig zijn van een van de tenten van de Shah van Iran. Mounira nam ze mee naar Beiroet om ze te laten borduren door vrouwen in de bergen. Het oogt als een mooie tent, maar de werkelijkheid is complexer. Je zou het kunnen zien als het terug claimen van een ‘huis’ door een groep die enorm geleden heeft onder deze Shah. Of als een monument voor sterke vrouwen in het algemeen, voor migranten, of als een monument voor alle emotionele en fysieke verliezen. Asha Karami maakt op basis van dit werk een gedicht en drukte t-shirts met tekst als "Comrade, what is to be done?". 

De werken van Hannah Chris Lomans en Amy Suo Wu werden letterlijk samengebracht door hun werk aan elkaar vast te naaien. Beiden hebben tijdens hun residentie corrosieve processen gebruikt. Werkmethodes die de oppervlakken die hun teksten en beelden dragen, wegvreten, openen, laten rotten, vervagen of zelfs vernietigen. Hannah schreef hun teksten op metaal. Amy gebruikte een soortgelijk proces voor de stoffen waarop ze haar tekeningen maakte. Ze werkte met chloor gevulde stiften om de kleuren uit de stoffen te bleken. Er ontstond een intiem, plooibaar landschap. 

De uitnodiging om samen te werken en nieuwe vormen van publiceren te verkennen vormen de kern van Half Rhyme. Hoe kunnen printen en publiceren gebruikt worden om mensen samen te brengen om persoonlijke en politieke kwesties aan te pakken? Voortbordurend op de serie Altered Breath bestond deze serie ook uit een residentie van drie maanden en een tentoonstelling. De tentoonstellingen behandelden onder andere vormen van collectiviteit, queerness, verdrongen verhalen en zorg. 

Afgelopen twee jaar heb ik de kans gekregen om tentoonstellingen te initiëren waarbij samenwerking en collectiviteit centraal stonden. Dit was een heel inspirerend en leerzaam proces. De werken op stof symboliseren voor mij de zachte kracht die ontstaat als mensen elkaar beter leren kennen en zich kwetsbaar opstellen. Vertragen om elkaars werk en proces te leren kennen. Het materiaal textiel is voor mij verbonden met spandoeken en protest, maar ook met warmte en intimiteit. Ik hoop dat de tentoonstelling Common Threads mensen aanspoort om die zachtheid te ervaren en stil te staan bij vriendschappen. 

Ik wil alle deelnemers aan de twee reeksen graag bedanken voor hun werk en vertrouwen: Marijn van Kreij en Ananda Serné, Astrid Nobel en Dorien de Wit, Hannah van Binsbergen en Bernice Nauta, Müge Yilmaz en Vicky Francken, Werker Collective, Bert Scholten en Dean Bowen, Mounira Al Solh en Asha Karami, Amy Suo Wu en Hannah Chris Lomans. <3

Met dank aan Gemeente Arnhem, het Mondriaan Fonds en Lira Fonds

Half Rhyme #5

De nieuwste uitgave van Zevenblad wordt gepresenteerd

Zevenblad#7 kent bijdragen van 8 dichters en 7 kunstenaars en is daarmee het dichtstbevolkte nummer dat we tot nu toe maakten. De redactie koos deze werken uit meer dan veertig inzendingen die na de open call werden ingestuurd. De vormgeving is gedaan door Camille Cilja Caspersen van Werkplaats Typografie/ArtEZ. Zevenblad#7 verschijnt in een oplage van 100 stuks en de verkoopprijs is 10 euro. 

Op zondag 15 december om 15.00u zullen we het nieuwe nummer feestelijk presenteren in aanwezigheid van dichters en kunstenaars, met verschillende voordrachten. U bent hierbij van harte welkom.

afbeelding: Goud-Gold - Frans van Tartwijk

Meer informatie over Zevenblad vind je hier.

Presentatie Zevenblad #7

Clio de poes. We verwelkomen ook huisdieren.

De enige collega die onregelmatig aanwezig is bij Plaatsmaken is onze huiskat Clio.

Voor informatie over de personen achter Plaatsmaken klik hier.

Routekaarten van kunstroute Schuytgraaf zijn gratis verkrijgbaar bij Plaatsmaken

Op donderdag 24 oktober vond zowel de plaatsing als de feestelijke onthulling van het kunstwerk van Larissa Esvelt plaats. Een plompe, beetje ‘grumpy’ waternymf lijkt zojuist van onder het wateroppervlak naar boven te zijn gekomen. Haar hoofd is bedekt met waterplanten, het glanzende oppervlak lijkt nog nat van het water.

De jonge kunstenaar Larissa Esvelt (1998, Wageningen) kreeg de opdracht om op het landschap en specifiek het alomtegenwoordige water in de wijk te reageren. De twee meter hoge waternimf van keramiek bevindt zich in de kanovijver: een van de beeldbepalende gebieden van de wijk, opvallend lang en breed. Vanaf hier kijk je vanaf het centrum van de wijk tot aan het Veluwemassief.

Larissa werd geïnspireerd door historische, classicistische fonteinen en waterkunstwerken. Maar vooral door wat er zich onder water bevindt: de waterplanten, mosselen, vissen en de rijkdom aan kleurschakeringen van het steeds veranderende wateroppervlak. Voor Larissa is de figuur een manifestatie van het mysterieuze, het verborgene en het wonderlijke dat schuilgaat onder de oppervlakte van niet alleen het water, maar ook de wijk als geheel. Het hoogglans glazuur in tinten groen, blauw en bruin zijn zorgvuldig gekozen en verwijzen direct naar de kleurschakeringen van het water. De bladeren op haar hoofd hangen zwaar over het lichaam en zijn op speelse wijze gestileerd. De planten groeien ook in werkelijkheid op de bodem van de vijver. Onder de figuur bevindt zich een schelp, een zwanenmossel, een in Schuytgraaf voorkomende soort.

Larissa werkt vaak met materialen en technieken die als typisch vrouwelijk gezien worden, zoals textiel en keramiek. Ze geeft een twist aan bekende motieven in de kunst, zoals het vrouwenlichaam. Dit staat vaak centraal in haar werk, weergegeven in overdreven, absurde houdingen. Haar werk is enerzijds aantrekkelijk, door het rijke, humoristische, fantasievolle karakter, anderzijds heeft het iets ongemakkelijks. Ze probeert zo ruimte en empathie te scheppen voor het ‘vreemde’.

Over de kunstroute
Sinds begin 2021 zijn de voorbereidingen voor de kunstroute in ontwikkeling, die op verzoek van de Gemeente Arnhem door Productiehuis Plaatsmaken wordt gerealiseerd. Plaatsmaken stelde de Arnhemse curator Fleur Junier aan de route inhoudelijk vorm te geven.
De kunstroute wordt op 8 november van 2024 feestelijk geopend.

Kunstroute Schuytgraaf wordt gesteund door het Mondriaan Fonds, Het BPD Cultuurfonds en Gemeente Arnhem.

Locatie: aan de Kanovijver, nabij de brug en ter hoogte van de Kustvaart.


Meer informatie: volg ons op Instagram @Kunstroute_schuytgraaf

'De Nimf'

in the present tense, in the present tense.

- Ursula K. Le Guin, fragment uit ‘Infinitive’ -

Curator: Astrid Nobel
Kunstenaars: Arvo Leo, masharu & Olga Ganzha, Ratu R. Saraswati
Schrijver: Lucie Fortuin

Een tentoonstelling over de wereld tussen onszelf en de levende natuur, die overdraagbaar wordt door woorden en beelden. Enerzijds is er interactie en herkenning, zoals omschreven in bovenstaande regels van Le Guin. Anderzijds leidt verlies van biodiversiteit en levende landschappen door kolonialisme en kapitalisme tot gewaarwordingen die formele namen krijgen zoals landschapspijn en solastalgie of het vormen van definities zoals ecocide. Op welke manieren gaan referenties aan de natuur en materialen die eraan zijn onttrokken binnen een kunstenaarspraktijk samen met een verantwoordelijkheid naar de levende wereld waarnaar het verwijst en ontstaan ook hier nieuwe vormen, nieuwe manieren van werken? 

Vier kunstenaars, inclusief een duo, experimenteren in onze werkplaatsen met natuurlijke materialen waarmee ze drukwerk realiseren. In hun werk zijn echter ook referenties te vinden aan het alom aanwezige AI en de immense hoeveelheden afval die in de natuur achterblijven. Schrijver Lucie Fortuin volgt de kunstenaars in hun werkproces en schrijft een overkoepelende tekst.

Vrijdag 17 januari 17.00u: opening
Vrijdag 24 januari: workshop door masharu en Olga Ganzha, gratis entree
Vrijdag 14 maart: We sluiten de tentoonstelling af met een artist talk over de inzet van AI in oeuvres die zo nauw verbonden zijn met de natuur. Hoe verhouden ecobewuste kunstenaars zich tot deze schijnbaar tegenstrijdige ontwikkeling die ons inmiddels aan alle kanten omringt?

 Volg onze socials of onze website voor updates en tijden.

The Living Print

'A Doodle'

29 november, 20.00 uur
The Hub, Varkenstraat 4 Arnhem

Performance ‘My home at the Intersection’ 29 november.

Wat betekent ‘thuis’ als je opgroeit te midden van geweld, terrorisme en politieke spanningen? Wat betekent ‘thuis’ als je er onvrijwillig bent weggegaan?

De Indiase regio Punjab was ruim dertig jaar het toneel van geografische en culturele scheuring, ingrijpende etnografische conflicten, kolonialistische inmenging en globaal kapitalisme. In My home at the intersection verwerkt theatermaker Abhishek Thapar met behulp van theater, film, maquette en zelfs smaken, zijn familietrauma. In de intieme setting van zijn performance toont Abhishek Thapar momenten van een persoonlijke reis naar een verwrongen verleden in dialoog met documenten van een poging tot een ritueel van "teruggaan" om er zeker van te zijn dat je het verleden bent vergeten.

29 november, 20.00 uur
The Hub, Varkenstraat 4 Arnhem
Duur 60 min, entree is gratis

Wil je erbij zijn? Stuur een mail naar info@thehubarnhem.com

tekst en spel Abhishek Thapar samen met Venu Thapar, Dr. Shveta Grover en AshokThapar dramaturgisch support Maria Roessler tekstadvies DivyaNadkarni adviseurs Floris van Delft en Jeroen Fabius cinematograaf SahibGill filmmontage Jeanette Groenendaal en Rinku Kalsy muziekcompositie KabeerKathpalia kostuum Loise Braganza onderzoek Abhishek Thapar en Swati Simha met bijdragen van dr. Sudha Thapar, Dr. Neelu Koura, Dr. Pawan Thapar en Karan met dank aan Chandana Sarma, Arash Qajar, Amandeep Sandhu, Jimmy Grima, Barbara van Lindt, Juul Beeren, Vera van Baal, Martin Brans, Mirko Lazovic.

Locatie
Vitrine Paleis van Justitie
Walburgstraat 2-4
6811 CD Arnhem

In de vitrine die voor het Paleis van Justitie in Arnhem staat programmeert Plaatsmaken sinds een aantal jaar actuele beeldende kunst. Dit vanuit de gedachte dat het tegenkomen van kunst op onverwachte plekken een extra glans aan je dag kan geven.

Nu te zien in de vitrine: Merel Hoogendijk

Merel Hoogendijk (2003) is een derdejaars kunststudent aan Artez. Ze onderzoekt de manier waarop verhalen verteld kunnen worden. Dit uit zich soms in een animatie of een boekje, maar vooral in tekeningen. Merel is geïnteresseerd in de manier waarop beelden verschillende associaties op kunnen roepen, en hoe dit gebruikt kan worden om nieuwe verbanden en verhalen te laten ontstaan. 

Met de tekeningen die Merel voor de vitrine heeft gemaakt wil ze de toeschouwer een raam in de tijd bieden, waardoor je de plek rond de vitrine kan zien. Door af te beelden wat het marktplein en het Paleis van Justitie gevormd heeft, laat ze de verhalen zien die met deze plekken verweven zijn.

Daarnaast nodigt ze de toeschouwers uit om zich bewust te worden van hun eigen verhalen. Zie je misschien gebouwen die je bekend voorkomen? Doet een van de gezichten je aan iemand denken? Aan wat voor een gebouw zat dat raam vast? Had jouw oma vroeger ook van die groene luiken? Was je daar op warme zomerdagen? Zaten er grote enge spinnen achter verstopt? Volgens mij stonden de luiken altijd open...


In samenwerking met de afdeling BEAR (Fine Art) van ArtEZ krijgen (ex)studenten de gelegenheid een voorstel in te dienen voor de vitrine. Dit is voor beide partijen goed: jonge kunstenaars doen ervaring op met exposeren en Plaatsmaken is zo verzekerd van het programmeren van jong talent direct vanaf de academie.

De Uitspraak

Routekaarten van kunstroute Schuytgraaf zijn gratis verkrijgbaar bij Plaatsmaken.

Het tweede kunstwerk voor de Kunstroute Schuytgraaf is onthuld: ‘Echo from the past’ van Keiko Sato staat in de wijk!

Keiko (1957, Iwaki) vindt inspiratie in het idee van achtergelaten sporen en reageert met haar werk op de rijke geschiedenis van Schuytgraaf. Archeologische vondsten tonen aan dat Schuytgraaf zevenduizend jaar geleden al was bewoond. De sporen van bewoning stammen uit de Midden-en Late IJzertijd, de Romeinse tijd en de vroege Middeleeuwen. Daarnaast is er tijdens de Tweede Wereldoorlog in en rond Schuytgraaf zwaar gevochten. Het laatste halfjaar voor de bevrijding liep de frontlinie zelfs dwars door het gebied. 

Keiko zegt: “Soms realiseren bewoners zich niet wat er zich eerder in de directe omgeving heeft afgespeeld. Met dit werk wil ik het verleden van Schuytgraaf zichtbaar en voelbaar maken”.

Het kunstwerk dat Keiko voor de kunstroute heeft ontworpen is een ‘schuilplaats’ in de vorm van een gebroken ei dat doet denken aan een bunker. Naast de verborgenheid van het kunstwerk, ervaart de bezoeker een gevoel van vrijheid wanneer je door het open dak naar de lucht kijkt. Richt je je blik naar beneden, dan kijk je naar de sporen uit het verleden; in een vloerinstallatie verwerkt Keiko metalen archeologische objecten uit Schuytgraaf afkomstig uit het archeologische depot van Arnhem. 

Het werk bevindt zich aan de voet van een heuvel in een ecologische zone nabij het werk van Rob Voerman. Dit niemandsland midden in de wijk, waar de natuur haar gang kan gaan, vormt een essentieel onderdeel van de beleving. Om het te bereiken wandelt de toeschouwer door ‘ruig’, schijnbaar niet ingericht gebied. Het kunstwerk is in de zomer beschut door hoge grassen en kruiden en in de winter door struiken die het object deels verbergen. 

De Kunstroute Schuytgraaf wordt gesteund door het Mondriaan Fonds, het BPD Cultuurfonds en Gemeente Arnhem. 

'Echo from the past'

Plaatsmaken is partner en locatie tijdens State of Fashion ‘Ties That Bind’.

Farah Fayyad is een Libanese grafisch ontwerper en printmaker die haar tijd verdeelt tussen Beiroet en Amsterdam. Tijdens de massale protesten van 2019 in Libanon installeerde Fayyad samen met Siwar Kraytem en een groep vrienden een zeefdrukpers midden in het tumult van de demonstraties in Beiroet. Lokale ontwerpers werden aangemoedigd om kunst en slogans geïnspireerd op de protesten aan te leveren, en deze werden ter plekke op de kleding van demonstranten gedrukt. Voorbijgangers bleven staan, trokken hun jas of shirt uit, en gingen vervolgens met hun bedrukte kleding of accessoires de straat weer op. In een land waar het koloniale Engels en Frans wijdverbreid is, werd met dit project juist de Arabische typografie vol trots aan het publiek en de politiek verbonden.

Op 22 en 29 mei, en 12 juni kun je tussen 13.00 en 16.00 uur bij ons binnenlopen met je eigen textiel. Tijdens de Nacht van de Mode op zaterdag 8 juni kun je komen tussen 19.00 en 21.00 uur. We bedrukken op verzoek jouw item met één van de acht ontwerpen die door deelnemende kunstenaars aan STOF zijn gemaakt, onder wie Mounira al Solh. Heb je geen textiel bij je om te bedrukken? Dan kun je ook bij ons een t-shirt of een tote bag kopen.

Op 25 mei, 15, 22 en 29 juni staan we tussen 13.00 en 16.00 uur in Rozet met de zeefdrukcaroussel en bieden we hetzelfde aan. Deelname is gratis. 

Foto: Tony Elieh, zeefdruk 'The Uprising'

Plaatsmaken X State of Fashion

‘Take Off’ van Rob Voerman, onderdeel van kunstroute Schuytgraaf.

Op 19 januari is het eerste kunstwerk van de Kunstroute Schuytgraaf opgeleverd.

De uitkijktoren Take Off van Rob Voerman, lijkt sterk op een ruimteschip en geeft de indruk dat deze net geland is, maar over enige tijd ook weer zou kunnen opstijgen. Ruimtevaart vormt een rode draad in zijn oeuvre, zijn werk wordt gekenmerkt door een beeldtaal die sterk verbonden is met architectuur die nog gebouwd wordt of juist aan verval onderhevig is. Maar ook industriële architectuur en het Brutalisme, waarbij de functie van het gebouw in hoge mate de vorm bepaalt, inspireren hem. 

Met dank aan Mondriaan Fonds en BPD Cultuurfonds

'Take Off'

Er staan weer twee nieuwe workshops op de planning: zeefdruk & monoprint.

Beginnersworkshop zeefdruk
donderdag 5 december | 12.00 - 16.30


Workshop monoprint
zaterdag 14 december | 9.30 - 16.30

Bezoek hier de workshop pagina voor meer informatie en inschrijven

Workshops in december

Arnhems Stadsatelier is een gloednieuwe samenwerking tussen vier Arnhemse cultuurorganisaties: Theater a/d Rijn, Plaatsmaken, ArtEZ en The Hub. Vijf kunstenaars krijgen de ruimte en mogelijkheden om de komende maanden op allerlei plekken in Arnhem artistiek onderzoek te doen en dit te delen met inwoners van Arnhem, met studenten en met elkaar. Het programma stimuleert bijzondere samenwerkingen tussen mensen en organisaties in Arnhem en doorbreekt kunstgrenzen door cross-disciplinair en vernieuwend onderzoek.

Sociaal theatermaker Abhishek Thapar richt de lens op onzichtbare keukenwerkers binnen de horeca. Lacuna Kitchen is een community-arts project, waarbinnen theater, gastronomie, gemeenschapsvorming en sociaal activisme samenkomen in een langdurig onderzoek en een voorstelling die zowel het intellect als het hart raakt. Daarnaast werken vier beginnende makers bij Plaatsmaken en Theater a/d Rijn aan hun onderzoek en zetten zo hun eerste stappen in het culturele werkveld: Ro Smit, Mel Kikkert, Levi Overvest en Charlotte Gillain. Hun werk raakt aan maatschappelijke thema’s en kenmerkt zich door uiteenlopende analoge en digitale kunstvormen en nieuwe manieren om kunst te beleven.

Arnhems Stadsatelier wordt gerealiseerd met steun van de gemeente Arnhem.

Het delen van ervaringen, methodes en onderzoek

Het creëren van kunst in verschillende domeinen vraagt om uiteenlopende manieren van werken. Het is dan ook een belangrijk uitgangspunt van Arnhems Stadsatelier om het onderzoek, ervaringen en methodes die voorafgaan aan het uiteindelijke werk te delen. Naast de publieke evenementen wordt het onderzoek zichtbaar in verschillende (online) publicaties, filmpjes, fotoverslagen en interviews met de makers door curator, kunstjournalist, docent en moderator Lieneke Hulshof. Er worden nagesprekken georganiseerd met publiek en deelnemers. Abhishek Thapar neemt studenten van ArtEZ mee in zijn onderzoek over zijn sociaal-artistieke werk en documentaire-achtige benadering van storytelling. The Hub maakt programma’s waarin het delen van artistiek onderzoek centraal staat.

De vier partners vinden het belangrijk om een nieuwe generatie makers ruimte te geven om te experimenteren met nieuwe vormen van kunst op uiteenlopende gebieden. Hiermee laten ze zien dat Arnhem een stad is waar makers zich kunnen blijven ontwikkelen, ook na een creatieve- of kunstopleiding. De artistieke onderzoeken van Arnhems Stadsatelier duiken in de beleving van publiek, het aanspreken van publiek dat niet vanzelf in aanraking komt met kunst en in het ontwikkelen van cross-disciplinair werken. De pilot van Arnhems Stadsatelier loopt van september 2024 tot februari 2025. Maak het in Arnhem!

Wil je meedoen aan een project? Meld je dan aan via fleur@residentiesarnhem.nl

Volg de laatste ontwikkelingen van Arnhems Stadsatelier via instagram. @arnhems_stadsatelier

De Indiaas-Nederlands theatermaker en storyteller Abhishek Thapar maakt beeldende en intieme voorstellingen op de grens tussen documentaire en fictie. Hij combineert persoonlijke verhalen met grote wereldwijde thema’s. Hij strijkt in Arnhem neer voor zijn nieuwste project Lacuna Kitchen, dat in première gaat bij Theater a/d Rijn in april 2025. Het is geen gewoon restaurant, noch een traditionele theaterproductie, noch een community-project, maar een samensmelting, waarbij de keuken transformeert tot décor voor verandering. Lacuna Kitchen creëert een ruimte waarin de verhalen van anderen - met name die van keukenmedewerkers met een migratieachtergrond - worden gedeeld. Door middel van gedeelde ervaringen van voedsel en verhalen, wil Abhishek Thapar culturele en emotionele bruggen bouwen en een diepgaand begrip en heling  bevorderen. Tijdens de onderzoeksperiode kan het publiek aanschuiven bij een aantal Kitchen Telling Events.

Meer over het project van Abhishek Thapar vind je hier.

Afgestudeerd in 2023 (BEAR ArtEZ). Ro nodigt publiek uit om via workshops tot een gezamenlijke tentoonstelling te komen waarin herinneringen en het verlies daarvan centraal staat. Hij verkent hoe objecten een betekenis krijgen via herinneringen en doet onderzoek naar zeefdruktechnieken bij Plaatsmaken.

Meer over het project van Ro Smit vind je hier.

Afgestudeerd in 2023 (BEAR ArtEZ). Levi trekt Klarendal in en verzamelt via een democratische verkiezing onderwerpen die spelen bij jonge inwoners van Arnhem. Deze dienen als inspiratie bij het maken van nieuw werk dat hij bij Plaatsmaken zal realiseren. Levi onderzoekt hoe te zeefdrukken op keramiek. De werken worden tentoongesteld in publieke ruimtes in Klarendal en bij Plaatsmaken.

Meer over het project van Levi Overvest vind je hier.

Afgestudeerd in 2023 (Creative Writing ArtEZ). Mel is gefascineerd door het internet en zijn bewoners en onderzoekt interpretaties van deze wereld. Hen zoekt de grenzen op tussen de virtuele en de fysieke werelden. Onderwerpen als rollenspel en de afstand tussen fantasie en realiteit staan hierbij centraal. Bij Theater a/d Rijn onderzoekt Mel het theater als medium en maakt nieuw werk via woord, beeld en digitale tools.

Afgestudeerd in 2021 (Mime Opleiding AHK). Charlotte werkt vanuit het lichaam en probeert de manier waarop ons brein herinneringen opslaat tastbaar te maken. Samen met ontwerper Zak Lennard verkennen ze de fysieke ervaring van het herinneren en het visualiseren van deze binnenwereld met behulp van digital design.

Arnhems Stadsatelier

Ben je benieuwd hoe een kunstexpositie tot stand komt? Hou je van artistieke gesprekken, samenwerken en het gevoel van gemeenschap?

Van 17 tot 24 oktober kun je samen met Ro Smit meewerken aan hun nieuwe expositie. Dit werk, dat het resultaat is van hun residentie bij Plaatsmaken en onderdeel is van het Arnhems Stadsatelier wordt daar gepresenteerd.

Het leven anno 2024 gaat snel, niemand lijkt ergens tijd voor te hebben. Zonder er in het moment bewust van te zijn raken we volgens kunstenaar Ro Smit iets kwijt. Wanneer de concentratie en rust ver achter ons liggen, merken we pas dat we ons er niet meer mee omringen.

Search

Back

The Living Print

To be we need to know the river

holds the salmon and the ocean

holds the whales as lightly

as the body holds the soul

in the present tense, in the present tense.